Giáo sư Nguyễn văn Bông
và Phong Trào Quốc Gia Cấp Tiến

     Tôi biết GS. Nguyễn văn Bông lần đầu tiên vào giữa năm 1963 lúc GS. đọc diển văn khai khóa niên học năm ấy tại trường Đại Học Luật Khoa Sàigòn với đề tài "Vấn đề đối lập chính trị tại miền Nam". Lúc bấy giờ, đối lập chánh trị còn là đề tài bị cấm kỵ của Đệ Nhứt Cộng Hòa nên người nào dám đề cập đến phải là người thật can trường. Rồi vài tháng sau đó, GS. được Hội Đồng Quân Nhân mời làm thành viên của Hội Đồng Nhân Sĩ vừa mới thành lập. Và kể từ đó, danh tiếng ông càng ngày càng sáng chói trên chánh trường miền Nam.
     Năm 1969 khi qui chế chánh đảng vừa được ban hành, ông cùng với GS. Nguyễn Ngọc Huy đứng ra vận động những cá nhân và những đoàn thể tên tuổi tại miền Nam lúc bấy giờ thành lập một tổ chức chánh trị lấy tên là Phong Trào Quốc Gia Cấp Tiến.
     Nhơn dịp nầy tôi có hỏi riêng GS. Huy là ông quen biết GS. Bông ở đâu? vào dịp nào? thì GS. Huy đáp: " Ở Paris, vào dịp chúng tôi soạn luận án. Anh Bông soạn luận án Thạc sĩ Công Pháp, còn tôi, Tiến sĩ Chánh Trị Học. Việc soạn luận án cần rất nhiều sách nên tôi thường đến thư viện mượn sách về nghiên cứu. Sẳn đó, những lúc thấy anh Bông quá bận, tôi có mượn giùm cho ảnh một số sách mà ảnh cần đến. Nhờ đó từ chỗ biết nhau, chúng tôi trở thành quen nhau rồi thân nhau.
     Nhơn sống tại Paris, chúng tôi thường theo dõi sanh hoạt chánh trị tại nước Pháp cùng một số quốc gia lớn tại Tây Âu. Chúng tôi nghiệm thấy rằng các nước này sở dĩ được ổn định về chánh trị và phát triển về kinh tế là nhờ họ theo dân chủ pháp trị và có được một hệ thống chánh đảng trưởng thành, đảng chánh quyền cũng như đảng đối lập đều hoạt động theo luật pháp, đâu ra đó, nên đất nước họ rất ổn định. Phải có một hệ thống chánh đảng trưởng thành mới xây dựng được dân chủ pháp trị, cho nên chánh đảng trưởng thành là điều kiện tiên quyết để xây dựng dân chủ pháp trị. Việc thành lập PTQGCT là bước đầu tham gia vào hệ thống chánh đảng để xây dựng miến Nam thành một nước Dân Chủ Pháp Trị đó". Rồi GS. Huy nói tiếp: "Ngoài dân chủ pháp trị, anh Bông còn đặc biệt chuyên luyên về đối lập chánh trị nữa".
     Tiếp xúc với GS. Bông, ông cho biết nói đến dân chủ là phải nói đến "đối lập, vì dân chủ mà không có đối lập thì chua phải là dân chủ. Đối lập cần cho dân chủ như cái thắng cần cho chiếc xe hay thuốc uống cần cho người bịnh. Nhà cầm quyền nào cũng đều muốn sử dụng tối đa quyền hành của mình. Giống như người lái xe, sau khi cầm tay lái ít lâu, thì càng lúc càng tăng thêm tốc độ, người cầm quyền cũng vậy, sau khi nắm quyền hành một thời gian thì người nào cũng có xu hướng lạm quyền rồi lộng quyền. đối lập là cái thắng giúp nhà cầm quyền hãm bớt hai tệ nạn nầy. Nền chánh trị của một nước cũng giống như con người, không có nền chánh trị nào hoàn toàn lương hảo hết cũng như không có người nào hoàn toàn mạnh khỏe. Thấy mạnh đó, nhưng không biết một ngày trở gió trái trời nào, lại bịnh đó. Vì vậy phải cần có tủ thuốc một bên để khi lâm bịnh, có sẳn thuốc mà uống. Nhà cầm quyền cũng vậy, lúc bình thường công việc xuôi chảy, không cần đến ý kiến của đối lập, nhưng những khi vấp váp, sai lầm, thì cần nghe khuyến cáo của đối lập để kịp thời sửa chửa. Chế độ Đệ Nhứt Cộng Hòa, vì thiếu đối lập chánh trị nê đã kết thúc bi thãm như ta đã biết.
     Theo GS. Bông, đối lập chánh trị phải gồm đủ 5 vế là: Tập thể (cá nhơn dầu tài ba mấy cũng không thể là đối lập chánh trị), công khai, hợp pháp, bất bạo động và xây dựng. Thiếu một trong 5 vế thì chưa phải là đối lập chánh trị thật sự. Tại các nước dân chủ đã trưởng thành, nhờ nền chánh trị của họ đã cao nên việc thực hiên đối lập xây dựng rất dể dàng, nhưng tại miền Nam, vì ý thức chánh trị chưa được cao, chưa phân biệt được rõ ràng đối lập chánh trị với đối kháng chống đối, nên đã cho đối lập xây dựng là đối lập cuội, đối lập lom khom, thậm chí còn đổi "cấp tiến" là "cầp tiền", ngụ ý là nhận tiền của chánh phủ.
     Ngoài ra, GS. Bông còn ví làm đối lập như chơi đá banh. Trong thể thao, muốn đá banh thì phải tuân hành luật lệ đá bóng, hể xuống quá hậu vệ của đối phương khi banh chưa đến thì phải chịu bắt "việt vị", khi banh chạm vào tay thì phải chịu phạt. Có chấp nhận như vậy thì mới vào sân chơi, bằng không thì đứng ngoài. Vì nếu vào sân thì là đá rừng, đá loạn.Trong chánh trị muốm làm đối lập thì cũng phải tuân hành chế độ luật pháp (như bên đá banh vậy). Làm đối lập mà muốn giải tán chế độ, bất tuân luật pháp là chống đối, đối kháng chớ không phải là đối lập.
     Lúc thành lập PTQGCT gồm có 3 thành phần chánh, là thành phần dân cử, thành phần chuyên viên, trí thức và thành phần đảng phái, tôn giáo.
     Thành phần dân cử gồm các Dân biểu, Nghị sĩ (không xếp Nghị viên vì không thuộc bình diện quốc gia) như các Dân biểu Nguyễn văn Tiết, Nguyễn văn Quí, Trần Minh Nhựt, Mã Xái, Trương Vỹ Trí, Phạm văn Trọng, Phạm Ngọc Hợp, v..v...
     Thành phần chuyên viên, trí thức gồm có các GS. Nguyễn văn Bông, Nguyễn Ngọc Huy, Nguyễn văn Ngôn, Nguyễn Mạnh Hùng, Tạ văn Tài, Nguyễn thị Huệ, BS. Nguyễ Minh Tân, KS. Trần Ngọc Lân, các doanh gia Trần văn Chiêu, Võ văn Ứng, v..v...
     Thành phần đảng phái, tôn giáo gồm có đảng Tân Đại Việt, hệ phái Việt Nam Quốc Dân Đảng của Luật sư Nguyễn Tường Bá, một chi phái Dân Xã Đảng của Thiếu Tướng Trương Kim Cù, môt chi phái Việt Nam Phục Quốc Hội Cao Đài của Thiếu Tướng Trưoung Lương Thiện, một chi nhánh Tin Lành của Mục Sư Ngô Minh Thạnh, v..v...
     Chủ Tịch Đoàn PTQGCT gồm có 60 nhơn viên, mỗi thành phần là 20 người. Tuy Dân biểu, Nghị sĩ, Chuyên viên, Trí thức chỉ là những cá nhơn thôi, nhưng vì họ đều là những nhơn vật đã nổi tiếng, sau lưng họ mỗi nhơn vật đều có đông người yễm trợ nên có thể sánh mỗi người ngang hàng với một tổ chức nhỏ.
     Lãnh đạo PTQGCT có GS. Bông và GS. Huy. GS. Bông làm Chủ Tịch Phong Tráo và GS. Huy làm Tổng Thơ Ký. Mỗi người giữ một vai trò khác nhau. Ngoài tài năng và đức độ, chức Chủ Tịch thường còn đòi hỏi thêm học vị lớn, địa vị cao, vẻ mặt ôn hòa, tướng tá đỉnh đạc, nhứt là màu sắc chánh trị càng nhạt càng tốt, vì giới chuyên viên, trí thức rất ngại tiếp xúc với vị Chủ Tịch có "chất" đảng phái nặng quá. Về các điểm nầy, GS. Bông dều hơn GS. Huy nên làm Chủ Tịch xứng đáng hơn. Ngược lại, chức Tổng Thơ Ký đòi hỏi người phụ trách phải năng nổ, hoạt động nhiều, tổ chức giỏi, chịu khó đến các địa phương để động viên, khuyến khích bằng những cử chỉ thân ái, lời lẽ vui tươi. Về những điểm nầy GS. Huy rành hơn GS. Bông nên hoạt động hữu hiệu hơn. Tóm lại, GS. Bông và GS. Huy đều có tài năng, đức độ như nhau, nhưng mỗi người một ưu điểm đặc thù.
     Muốn phát triển Phong trào trong giới chuyên viên trí thức, làm cho họ dể dàng đến tiếp cận với Phong trào, gây được uy tín cho Phong trào, thì về điểm nầy, GS. Bông hơn GS. Huy. Muốn pháy triển Phong trào trong giới bình dân tranh đấu, làm cho họ phấn khích, hăng hái kéo nhau đến gia nhập, tạo thêm sức mạnh cho Phong trào, thì về điểm nầy, GS. Bông không bằng GS. Huy. Hai người "Trời" sanh ra là để bổ túc cho nhau chớ không phải cạnh tranh nhau. Chính nhờ có sự hợp tác đắc lực của hai GS. mà Phong trào phát triển rất nhanh trên chánh trường miền Nam. Và Phong trào càng nổi cao, thì danh tiếng của GS. Bông càng rực rỡ thêm.
     Dân Chủ Pháp Trị, Dân Chủ Đa Nguyên, Đối Lập Chánh Trị, những vấn đề quan thiết mà GS. Bông cùng PTQGCT chủ trươnmg tranh đấu để thực hiện cho miền nam từ 40 năm trước đến nay vẫn còn là những vấn đề thời sự bức xúc chưa được chánh quyền XHCN Việt Nam giải quyết.
     Cái gì cũng vậy, càng đẹp quá thì càng thêm mong manh, càng tròn trịa càng không được bền. Trường hợp GS. Bông cũng vậy. Có lẽ vì danh ông sáng quá, rực rỡ quá nên mạng ông không được thọ. Ngày 10 tháng 11 năm 1971, trên đường đi làm về, ông đã bị quân thù hạ sát tại góc đường Cao Thắng - Phan Thanh Giản.
     1971 - 2005 : 34 năm ! Từ ngày GS. Bông bị sát hại đến nay thấm thoát đã 34 năm. Trong 34 năm ấy, biết bao biến cố quan trọng đã xảy ra, biết bao là nước chảy qua cầu! Thời gian tuy vô tình lặng trôi vào quên lãng, nhưng mà tên tuổi của GS. Bông, danh tiếng của ông, tài ba và đức độ của ông, công nghiệp của ông đối với môn sinh và đất nước, bao nhiêu cái ấy vẫn còn hữu tình sống mãi với đời và chắc chắn sẽ còn cùng với đất trời mà thọ mãi với non sông

      Santa Ana, ngày 12/11/2005

     Hoài Sơn Ung Ngọc Nghĩa

    (Bài phát biểu trong ngày giỗ lần thứ 34 của GS. Nguyễn văn Bông)